31/3/22 – 2/4/22
Το πρωί της Πέμπτης 31 Μαρτίου οι μαθητές/τριες της Γ’ Γυμνασίου αναχώρησαν για Ραφήνα συνοδευόμενοι από τους/τις εκπαιδευτικούς τους. Πρώτη στάση η Μονή του Αγίου Εφραίμ στη Νέα Μάκρη. Οι εκπαιδευόμενοι είχαν την ευκαιρία να ακούσουν την ιστορία του νεομάρτυρα, να δουν το κουφάρι του δέντρου πάνω στο οποίο μαρτύρησε, να απολαύσουν την όμορφη φιλοξενία και να περιηγηθούν στους αύλειους και εσωτερικούς χώρους της μονής. Το εν λόγω μοναστήρι εντάσσεται αρμονικά στη φύση και στο τοπίο της περιοχής και αποτελεί αξιόλογο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη σε έναν από τους ιστορικότερους καθολικούς ναούς της Ελλάδας, στον καθολικό Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου χτισμένος σε ρυθμό τρίκλιτης νεοαναγεννησιακής βασιλικής. Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν τα περίτεχνα βιτρώ της καθολικής εκκλησίας, τις αναγεννησιακές τοιχογραφίες, τους πίνακες και τα αγάλματα και να εκτιμήσουν την επίδραση της Τέχνης στη θρησκεία και την αποκάλυψη του θείου μέσα από το κάλλος. Τους μαθητές καλωσόρισε ο διάκονος και τους ενημέρωσε για την ιστορία του ναού. Ο θεολόγος εκπαιδευτικός τους εξήγησε τις ομοιότητες και τις διαφορές των χριστιανικών δογμάτων, ενώ ο γεωγράφος εκπαιδευτικός τους μίλησε για την Τέχνη ως ανώτερη έκφραση και έκφανση του πνευματικού που βοηθά στην καλύτερη ερμηνεία της φύσης και του κόσμου, καθώς στην αναζήτηση των γεωγραφιών μας.
Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτική βιωματική ξενάγηση στο εντυπωσιακό Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας μέσα στην Αθήνα, το οποίο ίδρυσε ο μηχανολόγος μηχανικός Κώστας Κοτσανάς που αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού. Το μουσείο συνδυάζει επιστήμες, μύθους και καθημερινή ζωή και παρέχει πρωτότυπες εκπαιδευτικές και μουσειακές εμπειρίες σε μαθητές μέσα από ανακατασκευασμένα παιχνίδια στρατηγικής, μέσα από επιδείξεις που έχουν ως θέμα την ατμοκίνηση, την αυτοματοποίηση και την πρώιμη ρομποτική,την υδραυλική τεχνολογία, τις τηλεπικοινωνίες, τις εφευρέσεις, την πολιορκητική και ναυτική τεχνολογία, κ.α. Οι επιδείξεις έγιναν από το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό του μουσείου. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης η εκπαιδευτικός της πληροφορικής του σχολείου μας έκανε παρεμβάσεις που αφορούσαν θέματα κατανόησης της τεχνολογίας.
Αναχωρήσαμε για το ξενοδοχείο στο Λουτράκι. Στη διάρκεια της διαδρομής έγινε μια παρουσίαση της ιστορίας του οικισμού και της εξέλιξής του στο χρόνο, με έμφαση στα θερμά λουτρά και στο ιαματικό παρελθόν της περιοχής, στις φυσικές καταστροφές που επηρέασαν τη μορφή και τη λειτουργία της πόλης και στις σύγχρονες λειτουργίες αναψυχής και τουρισμού. Ακολούθησε γεύμα μέσα σε πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα, η οποία συνεχίστηκε στον υπόλοιπο ελεύθερο χρόνο.
Το πρωί της δεύτερης ημέρας, κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς την Πελοπόννησο, πραγματοποιήθηκε μια σύντομη αναδρομή στους τόπους και στα βασικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. Μιλήσαμε για τη Φιλική Εταιρεία, για τον Ιερό Λόχο, για τις Μάχες στα Δερβενάκια και στην Τριπολιτσά, για τον Εμφύλιο του 1824, για τη Μάχη του Ναυαρίνου, για τους Φιλέλληνες… μιλήσαμε για τα επιτεύγματα αλλά και τις παθογένειες των Ελλήνων. Φτάσαμε στις Μυκήνες και ακολούθησε ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο τόσο από επαγγελματίες ξεναγούς, όσο και από τον γεωγράφο εκπαιδευτικό του σχολείου μας (που διδάσκει και βιολογία ως β ανάθεση). Οι μαθητές περιηγήθηκαν στον Θολωτό Τάφο του Ατρέα, στην Ακρόπολη των Μυκηνών και στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Οι ξεναγοί μας έδειξαν και μας ανέλυσαν όλα τα μνημεία της περιοχής και μας μετέφεραν πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες της μυκηναϊκής κοινωνίας, για τα ευρήματα της περιοχής και τη σημασία τους.
Ο εκπαιδευτικός έδωσε βάση στους τρόπους σύνδεσης βιολογίας, ιστορίας, αρχαιολογίας, τεχνολογίας και γεωγραφίας που προκύπτουν μέσα από την ανάγνωση του τοπίου της περιοχής, με έμφαση στις μορφές, τις λειτουργίες και τις αξίες του: μέσα από τη σύνδεση χλωρίδας και πανίδας, αρχιτεκτονικής και χωροταξίας, μέσα από τη διαχρονική εξέλιξη της παραγωγής και των τοπικών καλλιεργειών, μέσα από αναφορές σε έρευνες με αντικείμενο την ανάλυση των χρωμοσωμάτων από δείγματα σκελετών που βρέθηκαν στη συγκεκριμένη περιοχή, μέσα από τους συμβολισμούς των μύθων και από τη διαχρονική εξέλιξη και της μυκηναϊκής κουλτούρας, η οποία συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Ήταν η εποχή των μύθων, των ηρώων και των βάρδων-ποιητών… η κατανόηση της οποίας απαιτεί συγκεκριμένα «εργαλεία». Σημεία αναφοράς η έννοια τη «θέας» για τη δημιουργία οικισμών (δηλαδή του «βλέπω χωρίς να με βλέπουν»), η μετατροπή του «χώρου» σε «τόπο», η σημασία του τόπου και του μύθου για τον άνθρωπο, οι ποικίλες διαστάσεις του τοπίου και οι νεότερες και σύγχρονες επιδράσεις στις τέχνες. Αξιοσημείωτοι οι ισχυροί συμβολισμοί της ζωής, μέσα από τη σύνδεση φύσης και πολιτισμού, μέσα από το ανθισμένο τοπίο της Ακρόπολης των Μυκηνών.
Ωστόσο ένα τυχαίο γεγονός ήρθε να επισφραγίσει τη μαγεία της εμπειρίας μας μέσα στον Τάφο του Ατρέα: είδαμε και μάθαμε ότι κάθε τέτοια εποχή, τα σημαντικότερα ζώα του πλανήτη, οι μέλισσες (λόγω της επικονίασης), φτερουγίζουν επίμονα μέσα σε ένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια πολιτισμικά μνημεία που στέκει αγέρωχο και αναλλοίωτο παρά το πέρασμα του χρόνου και της φθοράς. Μια εικόνα ύψιστης συμβατικής αξίας, την οποία προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε στους μαθητές μας.
Το μεσημέρι επισκεφθήκαμε το ενετικό κάστρο του Ναυπλίου στο Παλαμήδι, όπου φυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης, μεταξύ άλλων. Από τους εκπαιδευτικούς μας έγιναν αναφορές στη σημασία της ορεινότητας και στην ανάπτυξη του ορεινού πολιτισμού των Ελλήνων, καθώς και στις πηγές της κακοδαιμονίας των εμφύλιων συγκρούσεων στην ιστορία μας, την οποία βιώσαμε μέσα από την κατάβαση του λόφου του Παλαμηδίου και από τα 999 σκαλοπάτια που συνδέουν το λόφο με την πεδιάδα, το «χτες» με το «σήμερα». Η ιστορία δεν μαθαίνεται μόνο, αλλά και βιώνεται… αυτό ήταν το μήνυμα για τους μαθητές μας.
Γευματίσαμε και περιηγηθήκαμε στην ιστορική πόλη του Ναυπλίου, όπου δόθηκε ελεύθερος χρόνος. Στη συνέχεια, επισκεφθήκαμε το Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, έξω από τον οποίο δολοφονήθηκε ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Είδαμε το σημείο πάνω στο στοίχο που τρυπήθηκε από μια από τις δολοφονικές σφαίρες. Εκεί ακριβώς έγινε από εκπαιδευτικό μας μια παρουσίαση της προσωπικότητας και του έργου του Ι. Καποδίστρια. Τονίστηκε η συμβολή του στην οργάνωση του Ελληνικού Κράτους και αναλύθηκε το όραμά του, το οποίο δεν είχε την ευκαιρία να ολοκληρώσει.
Στη συνέχεια, επισκεφθήκαμε τον μεγαλοπρεπή Ιερό Ναό του Αποστόλου Παύλου στην Κόρινθο, μετά το τέλος της λειτουργίας των Χαιρετισμών. Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασικής με τρούλο και αποτελεί τον καρπό επίσκεψης του Αποστόλου Παύλου και έναν από τους ομορφότερους ναούς της Ορθοδοξίας, «πλημμυρισμένου» από αριστοτεχνικές αγιογραφίες και μοντέρνα στοιχεία. Δεσπόζουν τα υπέροχα ψηφιδωτά στην οροφή της εισόδου του. Έργο του Κορίνθιου αρχιτέκτονα Νικόλαου Κοτσερώνη που οικοδομήθηκε τη δεκαετία του 1930 στη θέση παλαιότερου ναού, που ήταν επίσης αφιερωμένος στον Απόστολο των Εθνών. Είναι βασισμένος στον παραδοσιακό βυζαντινό ρυθμό με σύγχρονα στοιχεία και αντισεισμική προστασία. Εκεί μας καλωσόρισε εγκάρδια ο Μητροπολίτης με διάγγελμά του, με συμβουλές, ευχαριστίες και δώρα. Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο στο Λουτράκι με πλούσιες εμπειρίες. Ακολούθησε έξοδος μαθητών και εκπαιδευτικών στην παραλιακή, κοντά στο ξενοδοχείο.
Το πρωί της τρίτης και τελευταίας μέρας ανεβήκαμε στη περίφημη Μονή Οσίου Παταπίου και ξεναγηθήκαμε στους όμορφους χώρους της. Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να προσκυνήσουν το σκήνωμα του Αγίου που διατηρείται για πάνω από 1500 χρόνια, εντός σπηλαίου με τοιχογραφίες μεγάλης ιστορικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής αξίας. Ακούσαμε την ευγενική Γερόντισσα να μας περιγράφει την ιστορία του Αγίου και της Μονής, να μας μιλάει για θαύματα και να μας συμβουλεύει να ανταπεξέλθουμε με πίστη και δύναμη στις προκλήσεις της εποχής μας, μέσα σε ένα κατανυκτικό περιβάλλον όπου κυριαρχούσε η ορθόδοξη τέχνη. Μνημονεύτηκε η ιστορία της Ελένης Παλαιολογίνας, της μετέπειτα Αγίας Υπομονής, της μητέρας του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που έπεσε μαχόμενος μαζί με τους τελευταίους υπερασπιστές της Πόλης. Στο εν λόγω Μοναστήρι φυλάσσεται η Τίμια Κάρα της. Οι μαθητές απόλαυσαν την πανοραμική θέα. Είχαν την ευκαιρία, επιπλέον, να μάθουν ξανά για το ρόλο και σημασία της επικονίασης από τον εκπαιδευτικό της βιολογίας αλλά και από τοπικό παραγωγό μελισσοκόμο που τυχαία βρήκαμε στην περιοχή. Της ζητήσαμε να πει σε όλους μας λίγα λόγια για τη δουλειά της. Η παραγωγός μίλησε για την οικογενειακή παράδοση της μελισσοκομίας, περιέγραψε τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας των μελισσών και τις ευεργετικές ιδιότητες των προϊόντων του μελιού για την ανθρώπινη υγεία και ευεξία.
Τέλος, μεταβήκαμε στον υγρότοπο Βραυρώνας, κοντά στη Ραφήνα, σε ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια άγριας ζωής της Αττικής. Εκεί μας περίμεναν δύο μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας για να μας κάνουν μια εκπαιδευτική ξενάγηση στο πεδίο. Μας μίλησαν για τη σημασία του για τη σημασία του δικτύου προστατευόμενων περιοχών “Natura 2000” που πέρα από την προστασία ειδών και οικοτόπων προωθεί τις εναλλακτικές μορφές τοπικής ανάπτυξης. Το συγκεκριμένο ποτάμιο οικοσύστημα φιλοξενεί περίπου 200 διαφορετικά είδη πουλιών και αρκετά αμφίβια, ερπετά, μικρά θηλαστικά και ψάρια, για κάποια από τα οποίας μας μίλησαν οι οικο-ξεναγοί. Το τοπίο της Βραυρώνας αποτελείται από καλαμώνες, υγρά λιβάδια αρμυρίκια, κηπευτικά και ελιές και αρχαία ερείπια λατρείας της Αρτέμιδος. Με τα τηλεσκόπια είδαμε ερωδιούς (λευκοτσικνιάδες), καλαμόκιρκους και βατράχους, ακούσαμε χαλκόκοτες και άλλα πουλιά, είδαμε κατοικίες αλεπούς και τυφλοπόντικα. Οι μαθητές μάζεψαν διαφορετικά φύλλα φυτών και έμαθαν γι’ αυτά. Οι οικο-ξεναγοί εξήγησαν ότι τώρα είναι περίοδος αναπαραγωγής και τα αρσενικά φοράνε «τα καλά» τους για να εντυπωσιάσουν τα θηλυκά. Μας μίλησαν και για τα προβλήματα του υγροτόπου τα οποία βιώσαμε μέσω της ανεξέλεγκτης διέλευσης κάποιων τροχοφόρων, μέσω ανθρώπων που επέλεξαν να κάνουν εκεί διάφορες δραστηριότητες (windsurfing, αναζήτηση αλιευτικών δολωμάτων κ.α), διώχνοντας τα περισσότερα ζώα (κατά βάση, πτηνά).
Τελευταίος προορισμός το λιμάνι της Ραφήνας. Κατά τη διάρκεια της εκδρομής, οι μαθητές ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους, αλλά και πιο κοντά με τους καθηγητές τους. Μοιραστήκαμε την καθημερινότητά τους και λειτουργήσαμε σαν μια εκπαιδευτική κοινότητα με συνοχή, διάθεση, αλληλοκατανόηση και αλληλεγγύη. Η εκδρομή αφορούσε αντικείμενα και θέματα αρκετών και διαφορετικών μαθημάτων και θεματικών που συνδυάστηκαν για την επίτευξη μιας όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένης εκπαιδευτικής, ψυχαγωγικής, ταξιδιωτικής και παιδαγωγικής εμπειρίας.
Τόσο οι μαθητές όσο και οι καθηγητές περάσαμε πολύ όμορφα. Το τριήμερο αυτό αποτέλεσε για όλους μας μια ευχάριστη, χρήσιμη, ποιοτική και πολλαπλώς αξιοποιήσιμη εμπειρία που θα τη θυμόμαστε για πάντα.
Επιμέλεια – Συγγραφή: Ευάγγελος Παυλής, Γεωγράφος – Εκπαιδευτικός ΠΕ04.05